De grote rijzige bakstenen kruiskerk in Zeerijp is gebouwd in de 14e eeuw [ca. 1350] en is een van de vele middeleeuwse kerken die we in de gemeente Loppersum aantreffen. De kerk, gewijd aan de apostel Jacobus en vandaar Jacobuskerk genoemd, werd gebouwd in een tijd, waarin duidelijk gotische elementen de overhand hebben genomen in de Groningse Romano-Gotiek. Aan de hoge spitsboogramen is dat duidelijk zichtbaar.

De toren van de Jacobuskerk

De toren staat los van de kerk en dateert ook uit de 14e eeuw. Opvallend is de open, spitsbogige doorgang van de toren. Hij werd gerestaureerd in de jaren 1973/1974, waarbij opnieuw de engel met bazuin op de spits werd aangebracht, die er door een storm was afgewaaid. Ook het kleine klokje boven in de toren dat in de Tweede Wereldoorlog weggevoerd was, is in 1973 opnieuw gegoten door de firma Koek te Midwolda met de oorspronkelijke versiering en wapens van de toenmalige schenkers: de heer Rengers en burgemeester Sijsen van Groningen. De twee grote klokken in de klokkenstoel van de toren dateren van 1502 en zijn gegoten door klokkengieterij Gerhardus van Wou. De kleinste is in 1951 gescheurd en in 1955 hergoten door Jacobus van Bergen te Midwolda met de oude randversiering en als extra aan de ene kant: "In 1943 naar Duitsland vervoerd, in 1946 teruggekomen, in 1951 gescheurd." en aan de andere kant: "Op last van kerkvoogden der N.H. Gemeente te Zeerijp in 1955 hergoten door Jacobus van Bergen, daartoe in staat gesteld door milde giften van de Burgerij". 

Het opschrift van de randversiering van de grootste klok luidt:"Wetet jonkfrouwen, vrouwen ende mannen, dat dese klock ther eer Sant Annen ende Sant Jacobs is gegoeten koemt gerne ter kercke onverdroeten". 

De Kerk

De kerk is gerestaureerd in de jaren 1962-1966 en werd daarbij geheel in zijn middeleeuwse glorie hersteld. Steunberen en lisenen schoren de kerk. De hoge spitsboogvensters zijn rijk geprofileerd met geglazuurde stenen in de koppen. Ook de rondbogige ingangen zijn rijk geprofileerd. In de noordwand zijn bij de restauratie de oorspronkelijke beschilderingen rond de ingangen teruggevonden en hersteld. De topgevels van de beide dwarspanden zijn versierd met klimmende nissen, gevuld met vlechtwerk. In de hoek van schip en zuiderdwarsarm springt het muurwerk iets naar buiten, om plaats te bieden aan een nauwe wenteltrap, die in de muur is gebouwd en vanaf de kerk naar de gewelven voert.
Het is de moeite waard eens langs deze trap naar boven te gaan om de kapconstructie te bekijken en om de gewelven te zien, die als een rijtje ronde heuvels achter elkaar liggen. Ook is hier de zware betonnen constructie te zien waardoor de muren voortaan hecht aan elkaar verbonden zijn. Inwendig is de kerk geheel voorzien van gewelven. In het schip heeft elk gewelf acht ribben, die in een ring samenkomen, of zoals in de viering het geval is, in een rijk uitgevoerd roset. Onder de ramen zijn in de muren van het schip en het dwarspand spaarvelden aangebracht, die telkens zijn afgedekt door twee rondboogjes. Bij het betreden van dit kerkgebouw komt men meteen onder de indruk van de rode kleur. Het gehele interieur heeft de kleuren teruggekregen uit de bouwperiode, slechts enkele stukjes herinneren aan latere tijden. De bakstenen muur is bestreken met een saus in een warme, steenrode kleur, terwijl het voegpatroon in wit is aangegeven. In vele andere kerken is ontdekt, dat ook daar het interieur in een bepaalde tijd rood is geweest. In Zeerijp was de mogelijkheid aanwezig dit alles te herstellen, daar er geen houdbare overschilderingen uit latere tijden aanwezig waren. Het warme rood contrasteert prachtig met de kleur van het meubilair.

Rouwborden

In de kerk bevinden zich 11 rouwborden van adellijke families uit de borgen rond Zeerijp. Bij de dood van een jonker werd vroeger een ruitvormig bord opgehangen aan de poort van de borg met de dagtekening van geboorte en overlijden. Was er een vrouw overleden dan werd het bord aan een punt opgehangen. Na de begrafenis werd het in de kerk geplaatst.

Piscina

De Jacobuskerk beschikt over een tweetal piscina's in de koorruimte, ook lavabo genoemd: nisjes met een wasbekken. Het werd door de priester gebruikt om na de mis handen en vaatwerk te reinigen. Eventuele achtergebleven deeltjes van de hostie kwamen dan op het kerkhof en dus toch nog op gewijde aarde terecht.

Preekstoel

De preekstoel werd gemaakt in 1646 door Johan Elderkamp, ook wel Ellerkamp genoemd. Er zijn halffiguren op aangebracht in de vorm van vrouwenbustes met halverwege in voluut een monsterkop. De hoekbeelden tussen de panelen stellen allegorische vrouwenfiguren voor: Geloof, Hoop, Liefde, Rechtvaardigheid en voorzichtigheid.

Grafzerken

Tijdens de restauratie zijn veel interessante grafzerken, die ook elders in de kerk lagen, in het koor bijeen gelegd. Echter de graven van kosters en organisten kregen een ereplaats onder het orgel.

Aanbouw

Als aanbouw tegen de westgevel van de kerk staat de voormalige oude dorsschool, die thans dienst doet als consistoriekamer. Hier bevindt zich ook de trap die naar het orgel voert.

Kerkdiensten

De Jacobuskerk is eigendom van de Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Maarland. Als regel is er s' zondags dienst om 9.30 uur, vaak met medewerking van de Riepster Cantorij o.l.v. Henk de Vries.

Jacobus